Аквариумни ёритиш – бу унинг ташқи кўриниши манзарали бўлишига ва ичидаги балиқчаларнинг чиройи тўла намоён бўлишига
қаратилган омиллардан бири. Айрим ишқибозлар ёруғликнинг мухимлигига тўғри баҳо бермай, уни фақат деразадан тушиб турган ёруғлик, ёки бўлмаса дуч
келган ёритиш ускуналари ёруғлигидан фойдаланиш билан кифояланадилар. Ёритиш масаласига бўлган бундай ёндашувни умуман нотўғри деб ҳисоблаймиз.
Биринчида, балиқчаларнинг табиий гўзаллиги фақат яхши ёрутилган аквариумларда тўлалигича номоён бўлади.
Иккинчидан, агар аквариумингизда табиий усимликлар мавжуд бўлса, уларнинг яхши ривожланиши ва чиройли кўринишга
эга бўлиши учун улар ҳам ёруғликдан мунтазам равишда озуқланиб туришлари лозим. Шунинг учун бу масалага енгил қарамаслик керак.
Хўш, аквариумингиз учун ёруғлик ускунасини қандай танлаш керак?
Энг аввало ёруғлик манбасининг спектрал хусусиятларига аҳамият бериш керак. Оддий вольфрам симли лампалардан фойдаланилса
усимликларнинг ривожланишига жуда яхши ёрдам беради ва қизил ранглардаги балиқчалар бундай ёруғликда жуда жозибадор кўринадилар. Бундай
ускуналарнинг тузилиши ҳам жуда оддий.
Аммо камчиликлари ҳам йўқ эмас.
Биринчидан, вольфрам симли лампалар электр қувватини қўп сарф қилади.
Иккинчидан, бундай чироклар атрофга жуда кўп миқдорда иссиқлик тарқатади ва ҳатто сувнинг ҳароратини ҳам ошириб
юбориши мумкин. Ундан ташқари сув томчилари чироқ юзига тегиб кетса у ёрилиб кетиши ва синган шиша бўлаклари аквариум ичига тушиши мумкин.
Учинчидан, бундай кучли ёритиш натижасида, кўп холларда, сувнинг кўкариб кетиши ҳам мумкин. Шунинг учун чироқнинг
қувватини тўғри ҳисоблаш (1 литрга - 1,2 .. 1,5 Вт) жуда мухимдир. Демак, 80-100 литр ҳажмли идишга 100Вт лампочка етиб ортади.
Тўртинчидан, бундай лампалар узоқ вақт хизмат қилмайди, кунига 8-10 соат ишлатилганда бир ойдан ортиқ хизмат қилмайди.
Буни олдини олиш учун сиз иккита лампани кетма кет улаб, ёки лампа билан бирга ярим ўтказувчан диодни кетма кет улаб ишлатсангиз, лампалар ярим
кувватига ишлаб 4 ой ёки ярим йилгача хизмат қилиши мумкин.
Савдога чиқарилган аквариумларнинг аксарияти ёритиш ускуналари билан сотилади ва бу ускуналарнинг 90% люминисцент
(кун ёруғлиги) лампалар билан жихозланган.
Бу турдаги лампалар хусусида. Вольфрам симли лампаларга нисбатан буларнинг талайгина афзалликлари бор. Люминисцент
лампаларнинг ёритиш кучи, ёруғликни теккис тарқатиши, ва спектр нурларининг тўлалиги устун келади.
Люминисцент лампалар ўз навбатда бир неча турларга бўлинади:
- спектрнинг мовий нурларини тарқатувчи лампаларга Д (ЛД, ЛДЦ ва х.к.) белгилари қўйилади. Бундай лампаларнинг камчилиги –
спектрнинг кизил нурлари таралмаслигида, ва натижада усимликларнинг ривожланиши қийинлашади. Бундан ташқари қизил рангли балиқчалар рангсиз
бўлиб кўринади ва умуман аквариумнинг манзараси кўримсиз ва совук тусга кириб қолади.
- кундуз ёруғлигининг ҳароратини берадиган лампаларга Б (ЛБ, ЛТБ ва х.к.) белгилари қўйилади. Бундай лампалар ёруғлигининг
спектр нурлари қуёш спектр нурларига яқин, усимликларнинг яхши ривожланишига, ва балиқчаларнинг турли рангларини намоён этишга хизмат қила олади.
Энди люминисцент лампаларни камчилигини гапирадиган бўлсак, буларни ишлатиш учун ёритиш ускунаси, дроссель асосидаги,
махсус тизим билан жихозланади. Дроссель эса ишлатилиши жараёнида ортиқча иссиқлик ва товуш чиқаради. Лампаларнинг хизмат қилиш муддатини ҳам
узоқ деб айтолмаймиз ва нархлари ҳам оддий лампалардан бироз киммат. Аммо кейинги пайтларда ўзига кичкина ишлатиш тизими ўрнатилган лампалар пайдо
бўлган. Бундай лампалар жуда қулай, албатта сифатли ишлаб чиқарилган бўлса.
Люминисцент лампаларининг зарур бўлган кувватини аниқлашда – ҳар 1 литр ҳажмга 0,4-0,5 Вт-дан ҳисобланади. Демак, 100
литрлик аквариумга 50-60 Вт қувватга эга бир дона люминисцент лампа етарли.
Сўнгги йилларда махсус аквариумлар учун ишлаб чиқарилган ёритиш ускуналаридан кенг фойдаланила бошланди. Бундай
ускуналарда спектр нурлари махсус аквариумдаги биологик мувозанат ва манзарали куриниши учун аниқ ҳисобланиб, алохида лампалар билан жихозланган.
Афсуски бу ускуналар жуда кимматбахо, ва кўпгина аквариум ишқибозлари уни ҳарид қила олмаслиги мумкин.
Ва ниҳоят, ёритиш ускунасини ҳам танладингиз. Унинг ўрнатилиши ва қайси пайт ишлатилиши тўғрисида бир неча сўз айтиш зарур.
Одатда ёритиш ускунаси аквариумнинг устига жойлаштирилади, юқоридан пастга тушиб турган ёруғлик табиий шароитга яқиндир ва аквариумнинг манзарасига
ҳам қулай. Ёрутгич билан сувнинг сатхи орасига шиша қопқоқ қўйиш мақсадга мувофиқ. Бундай қилинганда:
- сувнинг буғланиб камайиб кетишининг олди олинади
- лампаларга сув томчилари тушишига йўл қўйлмайди
- ва ниҳоят балиқчаларнинг аквариумдан ташқарига сақраб чиқишидан сақлайди (шунақаси ҳам бўлиб туради).
Сунъий ёритишнинг пайти ва давомийлиги аквариумингизни хонанинг қайси жойида ўрнатилганлигига боғлиқдир. Агар у куёшнинг
ёруғлиги етарли даражада тушиб турадиган хонада жойлашган бўлса, сунъий ёритишни камайтирса ёки умуман ишлатмаса ҳам бўлади. Фақат кун ботганда
бироз ишлатсангиз бўлади. Албатта аквариумни канчалик узоқ вақт ёритиш ўзингизнинг хохишингизга боғлиқдир. Лекин маслаҳатимиз аквариум чироғини
хонангизнинг чироғидан бир соатларча илгарироқ учириш лозим, бирдан ўчиб қолган ёки бирдан ёнган чироқ балиқчаларингизнинг асабига салбий таъсир қилади.
Агар хонангиз бироз қоронғу бўлса, аквариум чироғини эрталаб ёқиб қўйишингиз мумкин. Чироқ ёқишнинг умумий давомийлиги
кунига 10-12 соатдан ошмасин. Айрим аквариум ишқибозлари чироқни умуман ўчиришмайди – бундай қилиш нотўғри. Сизнинг сув ости дунёингиз сунъий
бўлсада, унинг ҳаёт тарзи табиатдагидан фарқли бўлмагани яхши ва кечалари чироқни ўчириб қўйган маъқулроқ. Кечаси ҳам ёритишни жуда истасангиз,
битта камқувватли мовий нур тарқатувчи лампа ёқсангиз бўлади.
Кечкурун чироқни ўчирганда олдин аквариумнинг чироғини ўчиринг, сўнгра (15-20 дақиқалардан кейин) хонадаги чироқларни
ўчиринг. Ҳеч қачон қоронғу хонада аквариум чироқларини бирдан ёқманг ёки ўчирманг. Бундай холларда уйқу холатига туша бошлаган балиқчалар бирдан
ёнган чироқдан сескиниб кетиб, қаттароқ балиқлар ҳатто аквариумнинг шиша деворларига урилиб ҳалок бўлиши мумкин. Бундай ачинарли ходисаларнинг
гувохи бўлганмиз. Шундай қилиб олдин хонанинг чироғини ёқасиз ва сунгра 20-30 дақиқалардан кейин аквариум чироғини ёқинг.
|
 |
 |
манзарали аквариум |
|
 |
манзарали аквариум |
|
